Czystek (z łac. Cistus) to niewysoki krzew z rodziny czystkowatych, obejmujący ponad 50 gatunków i mieszańców międzygatunkowych. Rośnie powszechnie w basenie Morza Śródziemnego i w Azji Zachodniej, w Polsce występuje w uprawach jako roślina ozdobna oraz stosowana w ziołolecznictwie. Charakteryzuje się delikatnymi białymi, różowymi lub fioletowymi płatkami, otwierającymi się rano i opadającymi pod zapadnięciu zmroku. Ze względu na to, że rośnie dziko na podłożu skalistym, bywa nazywany różą skalną.
Roślina ta była stosowana w medycynie ludowej od wieków. W starożytności otrzymywano z niej ladanum, czyli miękką i lepką żywicę, którą używano w przypadku chorób oddechowych, biegunki oraz na trudno gojące się rany. Na początku ladanum pozyskiwano, wyczesując wełnę owiec i sierść kóz często wypasanych w zaroślach, w których rósł czystek, a potem „wyczesując” same krzewy przy pomocy narzędzi przypominających kształtem duże grzebienie. Z niektórych gatunków czystka wykonywano również napary.Odmiany czystka występujące w rejonie Morza Śródziemnego są bogate w polifenole, związki które są znane z właściwości antyoksydacyjnych. Antyoksydanty wiążą wolne rodniki, ograniczając stres oksydacyjny w organizmie, chroniąc komórki przed ich uszkodzeniem. Uważa się, że może być jedną z przyczyn rozwoju chorób cywilizacyjnych. W badaniu wykazano korzystny wpływ herbaty z czystkiem na profil lipidowy krwi i parametrów stresu oksydacyjnego. Konieczne są jednak dalsze badania w tym zakresie.Innymi substancjami zidentyfikowanymi u czystka są kumaryny, pochodne terpenowe i węglowodory.
Przetwory Czystka są również wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym do produkcji mydeł, perfum, dezodorantów i innych kosmetyków.
- Kuchta A., Konopacka A., Waleron K., Viapiana A., Wesołowski M. et al. The effect of Cistus incanus herbal tea supplementation on oxidative stress markers and lipid profile in healthy adults, Cardiol J. 2021;28(4):534-542. Doi: 10.5603/CJ.a2019.0028. Epub 2019 Mar 26.
- Gaweł-Beben K., Kukula-Koch W., Hoian U., Czop M., Characterization of Cistus × incanus L. and Cistus ladanifer L. Extracts as Potential Multifunctional Antioxidant Ingredients for Skin Protecting Cosmetics, Antioxidants (Basel), 2020 Mar 1;9(3):202. doi: 10.3390/antiox9030202.
