Karczoch (z łac. Cynara scolymus L.) to roślina wieloletnia z rodziny astrowatych, pochodząca z rejonu Morza Śródziemnego. Jest powszechnie uprawiana przede wszystkim w Europie Południowej, Północnej Afryce i na Wyspach Kanaryjskich jako uszlachetniona odmiana dzikiego karczocha. To warzywo typowe dla włoskiej kuchni, w Polsce wciąż mało doceniane nie tylko ze względu na walory smakowe, ale i korzystny wpływ na zdrowie.
Liście karczocha znane były już w starożytnej Grecji, Rzymie i Egipcie jako środek żółcio- i moczopędny, poprawiający funkcjonowanie wątroby i nerek oraz stosowany w przypadku niestrawności. Najstarsze wzmianki na temat właściwości tego warzywa znaleźć można już w „Historii Naturalnej” Pliniusza Starszego, pochodzącej z I wieku.
W fitoterapii wykorzystuje również świeży liść karczocha oraz jego ziele. Za prozdrowotne właściwości rośliny w dużej mierze odpowiada pozyskiwana z niej cynaryna, której przypisywane jest korzystne działanie na układ pokarmowy m.in. żółciopędne i żółciotwórcze, przez co poprawia procesy trawienne. Karczochy są również bogate we flawonoidy (luteolinę), odgrywając role w prawidłowym profilu lipidowym krwi. Poza cynaryną i luteoliną, zawierają również inne antyoksydanty – rutynę, antocyjany, sylimarynę, kwas galusowy i chlorogenowy oraz kwercynę. Ponadto są źródłem wielu cennych składników odżywczych i minerałów, takich jak fosfor, żelazo, magnez, wapń i potas, witaminy A, C, E, PP, K i z grupy B oraz beta-karoten. Warzywo to jest niskokaloryczne, a przy tym zawiera dużo błonnika, dzięki czemu bez obaw może być spożywane przez osoby odchudzające się i dbające o linię.
Dzięki licznym dobroczynnym składnikom, karczoch działa korzystnie na zdrowie wątroby, pomaga w wydzielaniu żółci, ruchach perystaltycznych jelit i wspiera usuwanie z organizmu wraz z żółcią szkodliwych substancji. Wspomaga również zmniejszanie poziomu cholesterolu i lipidów w organizmie. Coraz częściej pojawiają się też informacje na temat antyoksydacyjnych właściwości ekstraktu z karczocha. Wykorzystywany jest również w branży kosmetycznej, jako składnik produktów do pielęgnacji cery problematycznej i trądzikowej.
- Wydawnictwo Naukowe PWN Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa
Herbal Medicine. Expanded commission E Monographs”, 2010, s. 10-11
