Lawenda lekarska (Lavandula angustifolia)
Pod nazwą lawenda kryje się 39 gatunków i 8 hybryd aromatycznych krzewów. Lawenda lekarska często mylona jest z gatunkami L. latifolia oraz L. x intermedia i uznaje się, że jeśli nie podano szczegółowej specyfikacji, surowiec składa się z mieszanki różnych gatunków.
Jest to niewielka (50-90 cm wysokości) krzewinka o silnie rozgałęzionych, owłosionych łodygach, co nadaje im srebrzysty odcień. Wytwarza charakterystyczne, niebieskofioletowe kwiaty, tworzące kwiatostany w formie kłosa. Cała roślina wydziela przyjemny, aromatyczny, orzeźwiający zapach.
Lawenda lekarska nazywana jest ‘matką’ olejków. Nazwa ‘lawenda’ pochodzi od łacińskiego słowa ‘lavare’, które oznacza ‘myć się, kąpać’, jako, że była początkowo stosowana (przez Greków, Rzymian i Arabów) właśnie w tych celach. Ma sięgającą czasów starożytnych historię wykorzystania w medycynie. Szczególnie olejek lawendowy stosowany był zarówno miejscowo, jak i doustnie oraz w formie inhalacji ze względu na swoje właściwości odkażające, gojące, wiatropędne, uspokajające i redukujące stres. Obecnie, oprócz tradycyjnego zastosowania, olejek lawendowy jest popularnym i cenionym składnikiem kosmetyków, perfum oraz dodatkiem do żywności. Choć historia stosowania lawendy sięga starożytności, nadal jest ona bardzo popularna i szeroko uprawiana na całym świecie, również do celów medycznych. Szczególnie duże uprawy znajdują się we Francji i Bułgarii.
Surowiec: skład i zastosowanie
Jako surowiec wykorzystuje się kwiat lawendy oraz olejek eteryczny. Kwiat lawendy zawiera do 3% olejku, którego główne składniki aktywne to alkohole monoterpenowe (60-65%), m.in. linalol i octan linalylu. Kwiaty zawierają ponadto m.in. garbniki, pochodne kumarynowe, antocyjany i fitosterole. Kwiaty lawendy, a także sam olejek, po podaniu doustnym zwiększają wydzielanie soków trawiennych oraz działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit i dróg żółciowych. Dzięki temu usprawniają trawienie oraz łagodzą dolegliwości skurczowe w obrębie przewodu pokarmowego.
- Niektóre składniki olejku eterycznego, głównie linalol, wykazują bezpośrednie działanie na ośrodkowy układ nerwowy. W efekcie obserwuje się działanie obniżające skurczowe ciśnienie krwi oraz zmniejszające poziomu lęku i stresu.
- Napar z kwiatów lawendy stosuje się w łagodnych dolegliwościach trawiennych oraz jako środek rozkurczowy (np. przy bólu brzucha lub kolce jelitowej).
- Olejek eteryczny oraz przetwory z lawendy znalazły zastosowanie jako składniki preparatów stosowanych w łagodzeniu stanów napięcia nerwowego i zaburzeniach snu.
W wielu badaniach, prowadzonych w ostatnich latach wykazano, że aromaterapia z użyciem lawendy może wpływać korzystnie na ilość i jakość snu, a także przyczyniać się do redukcji lęku i objawów depresyjnych. Potrzebne są jednak dalsze badania, szczególnie z udziałem większej grupy pacjentów.
Assessment report on Lavandula angustifolia Miller, aetheroleum and Lavandula angustifolia Miller, flos EMA/HMPC/143183/2010; Community herbal monograph on Lavandula angustifolia Miller, aetheroleum EMA/HMPC/143181/2010
Ożarowski A., Jaroniewski W.: Rośliny lecznice i ich praktyczne zastosowanie. Instytut wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987, 221-223
Kim M, Nam ES, Lee Y, Kang HJ. Effects of Lavender on Anxiety, Depression, and Physiological Parameters: Systematic Review and Meta-Analysis. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2021 Dec;15(5):279-290
Kang HJ, Nam ES, Lee Y, Kim M. How Strong is the Evidence for the Anxiolytic Efficacy of Lavender?: Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2019 Dec;13(5):295-305
Nasiri Lari Z, Hajimonfarednejad M, Riasatian M, Abolhassanzadeh Z, Iraji A, Vojoud M, Heydari M, Shams M. Efficacy of inhaled Lavandula angustifolia Mill. Essential oil on sleep quality, quality of life and metabolic control in patients with diabetes mellitus type II and insomnia. J Ethnopharmacol. 2020 Apr 6;251:112560.
Mehrabian S, Tirgari B, Forouzi MA, Tajadini H, Jahani Y. Effect of Aromatherapy Massage on Depression and Anxiety of Elderly Adults: a Randomized Controlled Trial. Int J Ther Massage
Choi NY, Wu YT, Park SA. Effects of Olfactory Stimulation with Aroma Oils on Psychophysiological Responses of Female Adults. Int J Environ Res Public Health. 2022 Apr 25;19(9):5196
