Serdecznik pospolity (z gr. Leonorus cardiaca L.) jest rośliną wieloletnią z rodziny jasnotowatych. Charakterystyczny wygląd liści sprawia, że bywa często nazywany również gęsią stopą, lwim sercem lub lwim ogonem. Nazwa Leonorus oznacza właśnie wspomniany lwi ogon, natomiast druga część nazwy pochodzi od słowa cardiacus (sercowy), co sugeruje, że roślina jest pomocna w leczeniu dolegliwości serca. Pochodzi ona ze wschodniej Syberii, a obecnie występuje powszechnie w Europie i strefie umiarkowanej w Azji.
Roślina ta była znana i ceniona już w starożytnej medycynie chińskiej. W medycynie ludowej stosowano już od czasów średniowiecza jako łagodny środek wspierający pracę serca i uspokajający. Świeżym sokiem roślinnym leczono również lęki, wstrząsy nerwowe, a także choroby układu pokarmowego oraz zaburzenia miesiączkowania. Zioło to było również wykorzystywane do przemywania oparzeń i ran.
Z rośliny uzyskuje się ciemnozielony barwnik wykorzystywany do barwienia wełny.
Surowcem stosowanym w ziołolecznictwie jest ziele serdecznika, czyli ulistnione pędy (bez dolnej, zdrewniałej części), ścinane i suszone w okresie kwitnienia. Zawiera m.in. garbniki, żywice, flawonoidy, triterpeny, kwasy organiczne, glikozydy, olejek eteryczny, sole krzemu, wapnia, potasu i sodu.. W zielu znajduje się leonuryna – silny przeciwutleniacz, korzystnie działający na pracę mięśnia sercowego i ciśnienie krwi.
Związki występujące w zielu serdecznika wykazują właściwości uspokajające, rozkurczające mięśnie gładkie w obrębie przewodu pokarmowego i macicy. Surowiec i jego przetwory stosowane są jako wsparcie w sytuacjach stresowych, pomocniczo w stanach skurczowych układu pokarmowego oraz regulująco na układ sercowo-naczyniowy. Najnowsze dane z piśmiennictwa naukowego wskazują na korzystne działanie objawowe w nadczynności tarczycy i pewne właściwości przeciwwirusowe, które wiąże się z obecnością kwasu ursolowego.
Świeże lub suszone kwiaty serdecznika pospolitego mogą być natomiast stosowane w celach kulinarnych – do parzenia herbaty, jako przyprawa do zup (zwłaszcza z soczewicy) lub też dodatek do piwa.
Suplementów i naparów z zielem serdecznika powinny unikać kobiety w okresie ciąży i karmienia piersią.
- Lamer-Zarawska E.,Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007
- Fierascu R. C., Fierascu I., Ortan A. et al. Leonurus cardiaca L. as a Source of Bioactive Compounds: An Update of the European Medicines Agency Assessment Report (2010), Biomed Res Int. 2019; 2019: 4303215.
- Wydawnictwo Naukowe PWN Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa
